Prosta jak automat Kałasznikowa: ideologia oblężonej twierdzy

Na Kremlu nie mają wątpliwości, Rosjanie potrzebują jasnego drogowskazu, jednoczącej ich idei. Tylko tak, w nadchodzących trudnych czasach, można będzie zapobiec ewentualnym niepokojom. Rozpatrywano różne warianty – pisze petersburski publicysta i ekonomista Dmitrij Trawin. Swoich zwolenników ma projekt euroazjatycki, prezydent Putin skłonny był raczej wywiesić sztandary konserwatywne. Zwyciężył wariant najprostszy i dla mas zrozumiały najbardziej. 

Do wyborów prezydenckich w 2018 roku obowiązywać będzie retoryka w stylu „żyjemy w oblężonej twierdzy”. Rosję otaczają wrogowie, wewnątrz knują zdrajcy.

 Autor: Dmitrij Trawin
 

 

Rosję otaczają wrogowie, wewnątrz czają się zdrajcy. W takim klimacie politycznym
nie ma mowy o żadnej liberalizacji polityki i gospodarki. 

Zaczęto nas przygotowywać do wielkiej wojny. To nie są przygotowania na wypadek konfliktu regionalnego, typu donbaskiego, który można obserwować na ekranie telewizora, nie odrywając się od butelki z piwem. Szykują nas, byśmy byli przygotowani na nadejście wydarzeń o historycznym znaczeniu, na skalę Wielkiej Wojny Ojczyźnianej.

W posłaniu wygłoszonym na forum Zgromadzenia Federalnego, Wladimir Putin ostro skrytykował Amerykę. Myślą tylko o nowych podziałach, jakież to podobne do działań Hitlera, ale na szczęście jemu się nie udało, Amerykanów spotka to samo.

Deputowani Dumy Państwowej, zgodnie z planem, powinni byli na początku grudnia uczestniczyć w ćwiczeniach prowadzonych w schronach położonych na terenie moskiewskiego metra. Chodziło o przygotowania na wypadek masowych bombardowań stolicy. Ze względu na posłanie prezydenta ćwiczenia odłożono, jak się ukrywać przed bombami deputowani przećwiczą ciut później.

Za to naszych parlamentarzystów, już w najbliższej przyszłości czeka rozpatrywanie projektu ustawy o państwach-agresorach. Zgodnie z nim, przyjęcie wymierzonych w Rosję sankcji równać się będzie agresji. Wystarczy, by terminu tego używano w naszej telewizji z odpowiednią częstotliwością, by obywatele przywykli do myśli, iż „europejska agresja wymierzona w luksusowe wille pana Rotenberga, może – uwaga – przekształcić się w prawdziwą wojnę.

Szef Służby Wywiadu Zagranicznego Michail Fradkow wytłumaczył, iż spadek wartości rubla jest skutkiem agresji ze strony zachodnich funduszy inwestycyjnych. Napadły na nasz kraj, by przeprowadzić swoje spekulacje walutowe. Zaczęła się prawdziwa wojna walutowa, święta wojna…

Przykłady jakie przytoczyłem pochodzą z naszych mediów, wystarczył tydzień, by je zebrać. W przyszłości tego rodzaju strumień informacji może tylko się zwiększać. Naszemu współobywatelowi, by obronić się przed czekającym go prędzej, czy później nieuniknionym praniem mózgu, potrzebna jest niewiarygodna wytrzymałość psychologiczna.

Co jednak dzieje się w rzeczywistości? Krajowi grożą określone niebezpieczeństwa, ale nie mają one nic wspólnego z obecną w mediach paranoją.

Warto cierpieć za ideę

Jeszcze w zeszłym roku na Kremlu uświadomiono sobie, iż nie da się uleczyć rosyjskiej gospodarki. Kremlowscy stratedzy zrozumieli o wiele wcześniej, niż dotarło to do milionów prostych Rosjan, że kraj doświadczy spadku kursu rubla i że czeka nas recesja. Nieszczęście polega na tym, iż stratedzy ci nie potrafią zaproponować żadnego realistycznego scenariusza przezwyciężenia kryzysu. I w rezultacie ich główną troską jest ratowanie reżimu w sytuacji, gdy spadają realne dochody obywateli. Przy okazji starają się skomponować jakąś ideologię. To ważne, by ludzie nie cierpieli tak po prostu, a za ideę. Za nią gotowi są dać z siebie więcej. Niekiedy są gotowi bronić jej z entuzjazmem.

Władze przestały zamawiać u ekonomistów programy rozwoju kraju. Choć mogłoby się wydawać, iż nadszedł najbardziej odpowiedni czas. Zamiast tego prowadzone są prace nad programem ideologicznym. Gospodarki nikt nie zamierza reformować, beznadzieja, z nią nic nie da się zrobić. Za to, od dawna istnieje przetestowana telewizyjna machina propagandowa zdolna do zarażenia ludzi wielką ideą.

Jakiego rodzaju ideologii potrzebuje teraz maszyna państwowa? Rzecz jasna, nie komunistycznej. Za bardzo się zdyskredytowała. Ale co ważniejsze, odwołując się do ideałów komunizmu, byłoby trudno wytłumaczyć masom, jak to się stało, iż tak jak dawniej w naszym kraju sąsiadują ze sobą mega bogactwo z mega biedą. Dlaczego źródła korupcji znajdują się na samej górze? Dlaczego jednostki są właścicielami pałaców we Włoszech, podczas gdy innych czeka długa kolejka na prom, gdy zechcą odwiedzić Krym.

Nacjonalizm? To rzecz jasna produkt świeży. Jednak nacjonalizm o charakterze etnicznym, odpowiednio podrasowany, może okazać się niebezpieczny. W naszym przypadku mógłby się zwrócić przeciw migrantom, nanosząc potężne szkody gospodarce uzależnionej w wielkim stopniu od pracy gastarbeiterów. A możliwy mógłby się okazać czarniejszy scenariusz: nacjonalizm niszczy jedność naszego wielonarodowego państwa.

Projekt euroazjatycki

Widać wyraźnie, iż ze wszystkich pomysłów ideologicznych umożliwiających umocnienie imperium, najwięcej pracy włożono w projekt euroazjatycki. Nie jesteśmy ani Europą, ani Azją. W żadnym wypadku nie jesteśmy peryferiami świata cywilizowanego, ani awangardowym oddziałem barbarzyńców wschodnich. Sami stworzyliśmy wielką cywilizację. Dlatego jesteśmy w stanie skupić wokół siebie Europejczyków i Azjatów przestraszonych potęgą świata atlantyckiego oraz groźbą anglosaskiej ekspansji niszczącej kultury narodowe.

W pewnym momencie, na odpowiednim szczeblu przyglądano się bliżej projektowi „euroazjatyckiemu”, zastanawiając się, czy nie nadaje się na podstawę ideologiczną obecnej Rosji. Jednak projekt ten przegrał. Na wiosnę w 2014 roku można było odnaleźć euroazjatyckie motywy w opracowanej przez Ministerstwo Kultury koncepcji polityki kulturalnej kraju. Jednak bardzo szybko dokument poddano korekcie, przekształcając go w nudny i bezosobowy produkt urzędniczego trudu.

Jak można wytłumaczyć klęskę projektu „euroazjatyckiego”? Wygląda na to, iż jej entuzjaści przestraszyli się, iż ideologia ta w zbyt wielkim stopniu rozmija się z realiami życia w naszym kraju.

Jak twierdzą „euroazjatyccy” specjaliści, Rosja jest naturalnym sprzymierzeńcem Europy kontynentalnej, jedynie kraje atlantyckie są naszymi przeciwnikami. Bieda polega na tym, iż ani Niemcy, ani Francuzi i Hiszpanie, nie mówiąc już o licznych spokrewnionych z nami narodach słowiańskich w żaden sposób nie chcą dostrzec istniejącej między nimi, a nami euroazjatyckiej wspólnoty. Odwrotnie, chętnie wstępują do NATO i Unii Europejskiej, popierają karanie Rosji przy pomocy sankcji. Nawet nasza telewizja nie dałaby rady wytłumaczyć skąd wzięły się tego rodzaju sprzeczności.

Konserwatywny Putin

Jak się wydaje, sam Władimir Putin skłonny był raczej poprzeć projekt konserwatywny, nie euroazjatycki. W posłaniu wygłoszonym w zeszłym roku, wspomniał o nim kilka razy. Jego zdaniem konserwatywne podejście stwarza szansę na zachowanie najlepszych tradycji i uchronienie państwa przed groźnym chaosem rewolucji. Staje się ona całkiem prawdopodobna, jako skutek nieprzemyślanych przemian.

Formalnie rzecz biorąc, Kreml nie wyrzekł się ideologii konserwatywnej. Ale w ciągu ostatniego roku nie zrobiono wiele, by w tym kierunku pójść dalej. Najpewniej dlatego, iż tego rodzaju podejście mogło się okazać nie całkiem zrozumiałe dla mas. Byłoby im trudno zorientować się, kogo należy łupić, dokąd biec, kto jest wrogiem, a kto przyjacielem. Ideologia bywa efektywna, gdy wiadomo z kim się przyjaźnimy i przeciw komu. Kultywowanie dobrych tradycji, to nie ideologia, to czas spędzony wesoło przy stole. Kieliszek, zakąska, toast za to co najlepsze. Takiej „ideologii” potrzebny jest „tamada”, a nie wódz narodu, dla którego gotowi bylibyśmy ponieść różne, w tym i materialne,  ofiary. Trudno też spodziewać się, by programy telewizyjne poświęcone tradycji zgromadziły liczne audytorium. Aktywna część społeczeństwa szuka spisków, wrogów i zdrajców narodu, czeka na sygnał z kim się rozprawić i dokąd biec.

Oblężona twierdza

Tak więc na naszym rynku ideologicznym komunizm, nacjonalizm, euroazjatyckość, konserwatyzm okazały się mało konkurencyjne. Zwyciężyła konstrukcja prosta i skuteczna, jak automat Kałasznikowa, ideologia oblężonej twierdzy. Ze wszystkich stron otaczają nas wrogowie. Na zewnątrz zagrażają nam agresorzy, od wewnątrz zdrajcy. Za Majdan odpowiadają banderowcy, za Plac Blotny banderłogi. W pościeli leżą geje, w komputerach siedzą wirusy. Z góry, z powietrza mogą na nas spaść bomby, wydobywana spod powierzchni ziemi nafta na skutek działań wrogów może tanieć. Wypłacają nam kredyty w dolarach, znaczy to, że chcą nas nawrócić, odmawiają kredytów, to znaczy, że chcą rzucić na kolana.

Niemcom przypomnimy Hitlera, Francuzom Napoleona, Szwedom Karola XII, Rumunom Drakulę. Anglicy mogą tylko intrygować, Polacy rozprawili się z Iwanem Susaninem. Litwa pomagała Tatarom. Ameryka ukradła nam Alaskę, nieźle na tym zarabiając. Bez naszego złota na amerykańskich plantacjach, do dziś znęcano by się nad Murzynami.

W oblężonej twierdzy nie zawsze wystarcza jedzenia. Ale w niej możliwej zemsty wroga boją się bardziej, niż głodu. Im mniej na naszych półkach sklepowych towarów, im silniej rosną ceny, im bardziej tracą wartość nasze oszczędności, tym bardziej rośnie zapotrzebowanie na obraz zagranicznego wroga i agresora. Wirtualnego strachu nie da się utrzymywać bez końca, jednak do wyborów prezydenckich w 2018 roku wszelkiego rodzaju zagrożeń i niebezpieczeństwa powinno wystarczyć z naddatkiem.

Tłum.:  Zygmunt Dzięciołowski

Oryginał ukazał się na petersburskim portalu fontanka.ru:

http://www.fontanka.ru/2014/12/08/077/

*Dmitrij Travin, ekonomista, publicysta, profesor Uniwersytetu Europejskiego w St. Petersburgu, dyrektor Ośrodka Studiów nad Procesami Modernizacji. Członek opozycyjnego Komitetu Inicjatyw Obywatelskich powołanego do życia przez bylego ministra finansow Aleksieja Kudrina. 

Obserwuj i polub "Media-w-Rosji" na Facebooku:

https://www.facebook.com/mediawrosji

Obserwuj nas na Twitterze:

https://twitter.com/mediawrosji

Można też do nas napisać. Zgłosić uwagi, pochwalić, zapytać: mediawrosji@gmail.com